Vào mỗi dịp đầu Xuân, Lễ Khai hạ lại diễn ra sôi động khắp 4 vùng Mường lớn của tỉnh Hòa Bình. Người dân bản Mường tưng bừng khai hội với mong muốn về một cuộc sống yên bình và ấm no.
Nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc tại lễ hội. Ảnh: Minh Nguyễn
Độc đáo lễ hội Khai hạ
Bao đời nay, lễ hội Khai hạ đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến Xuân về của người Mường Hòa Bình. Đây cũng là dịp để đồng bào 4 Mường trong tỉnh là Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động giao lưu, gặp gỡ, thắt chặt thêm tình đoàn kết cộng đồng, thể hiện lòng thành kính tạ ơn trời đất.
Năm 2025, Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, diễn ra trong hai ngày mùng 7 và mùng 8 tháng Giêng âm lịch tại huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình. Lễ hội đã mang đến những hoạt động sôi động, ý nghĩa, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Lễ hội Khai hạ hay còn gọi là Lễ xuống đồng, Lễ mở cửa rừng. Bởi lẽ, chỉ sau khi diễn ra lễ hội, bà con mới được xuống đồng chuẩn bị cho mùa vụ mới hay lên rừng kiếm củi, hái măng.
Bà Đinh Thị Hêu, người Mường ở xóm Mường Lồ, xã Phong Phú, huyện Tân Lạc cho biết, Lễ hội Khai hạ gắn với truyền thuyết Quốc Mẫu Hoàng Bà – thân mẫu của Đức Thánh Tản, người đã chỉ dạy cho con dân Mường Bi cách làm ruộng, cách ăn, cách ở; Tản viên Sơn Thánh, con rể của Vua Hùng Vương thứ 18, người có công giúp Vua chống giặc ngoại xâm, mang lại sự bình yên cho nhân dân; Ải Lý, Ải Lo, hai vị thần đã dạy con dân Mường Bi cách đào mương dẫn nước làm nông nghiệp.
Theo bà Hêu, lễ hội mang ý nghĩa tôn kính các vị thần linh, tưởng nhớ những người đã có công khai đất, lập mường và cầu mong vạn vật sinh sôi phát triển, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Lễ hội Khai hạ được tổ chức với nhiều nghi lễ độc đáo tạo nên nét riêng có. Đây là lễ hội có quy mô lớn trong vùng.
Phần lễ thực hiện nghi lễ cúng thổ công, thổ địa, Thành Hoàng, rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà cùng chương trình nghệ thuật đặc sắc chào mừng lễ khai mạc với màn trình tấu chiêng Mường của các nghệ nhân đến từ nhiều địa phương trong toàn tỉnh.
Phần hội đặc sắc với các nội dung: Trưng bày trại văn hóa, ẩm thực; Thi đấu các môn thể thao dân tộc: bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy… Tại lễ hội năm nay còn có các gian trưng bày nông sản, tiểu thủ công nghiệp, sản phẩm OCOP, văn hóa, du lịch… của các địa phương trong tỉnh và hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm. Các hoạt động không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn tăng cường tính kết nối giữa các thành viên trong cộng đồng.
Theo ông Bùi Văn Tinh – Chủ tịch UBND huyện Tân Lạc, Trưởng ban tổ chức lễ hội, ngay từ những ngày đầu năm, huyện Tân Lạc đã triển khai hội nghị và lên kế hoạch tỉ mỉ cho từng hoạt động.
“Chúng tôi đã phối hợp với các ban, ngành để bảo đảm tất cả các khâu, từ hạ tầng đến an ninh, an toàn giao thông trong suốt quá trình trước, trong và sau Lễ hội. Mục tiêu của chúng tôi là mang đến một mùa lễ hội đậm chất truyền thống, tuyệt đối an toàn, đáp ứng nhu cầu của du khách” – ông Tinh chia sẻ.
Cùng nhóm bạn tham dự lễ hội Khai hạ dân tộc Mường, chị Nguyễn Huyền Trang (30 tuổi, khách du lịch) chia sẻ: “Năm nay, lần đầu tiên tham gia lễ hội Khai hạ dân tộc Mường, tôi thấy đây là lễ hội lớn, được tổ chức quy mô với nhiều hoạt động hấp dẫn. Tôi ấn tượng nhất với màn trình tấu chiêng Mường, có rất đông nghệ nhân tham dự, âm thanh độc đáo”.
Trong không khí rộn ràng của lễ hội, những đường cày và nhánh mạ đầu tiên của năm mới được gieo xuống đồng, mang theo biết bao hy vọng của người nông dân. Ảnh: Minh Nguyễn
Bảo tồn nét văn hóa và phát triển du lịch
Từ năm 2002 đến nay, Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường Hòa Bình được phục dựng và tổ chức thường niên ở huyện Tân Lạc, nhằm bảo tồn, phát huy, quảng bá giá trị truyền thống của đồng bào Mường đến với du khách trong và ngoài nước.
Năm 2022, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Ngoài ý nghĩa về văn hóa, Lễ Khai hạ dân tộc Mường được xác định là cơ hội để quảng bá du lịch Hòa Bình. Trong những năm gần đây, hình ảnh của các bản làng Mường, những đặc sản địa phương như cơm lam, rượu cần… đã trở thành sản phẩm du lịch hàng đầu của tỉnh.
Bà Nguyễn Thị Thanh Thủy – Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh Hòa Bình, cho biết đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp du lịch để tổ chức các tour tham quan. Đồng thời, tích cực quảng bá hình ảnh Hòa Bình đến với du khách.
Trao đổi với phóng viên, ông Ngô Thanh Tùng – Phó Giám đốc Công ty truyền thông và du lịch Tây Bắc – cho biết: “Với sự chuẩn bị bài bản, kỹ lưỡng, Lễ Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình năm 2025 mang đến những trải nghiệm đặc sắc, tôn vinh văn hóa truyền thống của dân tộc Mường, góp phần gắn kết cộng đồng, quảng bá văn hóa và du lịch địa phương”, ông Tùng đánh giá.
Lễ hội Khai hạ, trải qua bao thăng trầm trong lịch sử, đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tinh thần của cộng đồng người Mường ở Hòa Bình. Đến nay, người dân vẫn duy trì và bảo tồn nhiều giá trị truyền thống, biến lễ hội thành nơi hội tụ và kết tinh các di sản văn hóa, lịch sử, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách mỗi mùa lễ hội.
Lễ hội phản ánh nhiều khía cạnh lịch sử của các vùng Mường lớn xưa ở Hòa Bình. Thông qua lễ hội và các di tích liên quan, người ta có thể khám phá một phần quan trọng của lịch sử địa phương, từ tập quán đến phong tục của người Mường với những nghi lễ đã tồn tại từ lâu đời. Có thể khẳng định rằng, Lễ hội Khai Hạ của dân tộc Mường chứa đựng nhiều di sản văn hóa quý giá.
Theo nguồn: https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/doc-dao-le-hoi-khai-ha-cua-nguoi-muong-o-vung-cao-hoa-binh-1459932.ldo
